Rekaberlik: İş Dünyasının Yeni Oyun Kuralı

Rakiplerinizle birlikte içinde bulunduğunuz sektörün geriye doğru gittiğini mi hissediyorsunuz? İş dünyasındaki adımlarınızı kural kitabına göre atmanıza rağmen bir şeyler ters mi gidiyor? Sorun sizde değil! Artık rakipleriniz ile mücadele etme dönemi sona eriyor, onlar ile birlikte sağlıklı bir ekosistem kurmalısınız. Rekabetin adı, rekaberlik oluyor.

Yazı: Ahmet Usta / Teknoloji Yazarı

1944 yılında, Princeton Üniversitesi öğretim üyesi matematikçi John von Neumann ve ekonomist Oskar Morgenstern tarafından kaleme alınan “Theory of Games and Economic Behavior” (Oyun Kuramı ve Ekonomik Davranış) isimli kitap, modern dünyanın matematiksel bir ifadesi olarak akademik dünyada büyük ses getirmişti. Oyun Kuramı, zaman içinde gelişerek istatistik, sosyal bilimler, biyoloji, mühendislik, politik bilimler, bilgisayar bilimleri, yapay zekâ ve felsefe gibi alanlarda da kullanılmaya başlandı. Oyun Kuramı basitçe bir kişinin başarısının, diğer oyuncuların seçimlerine bağlı olduğunu matematiksel olarak modellemeye çalışıyordu.

Oyun Kuramı, İngilizce competition (rekabet) ve cooperation (iş birliği) kelimelerinin bir araya getirilerek 1977 yılında yeni bir kelimenin türetilmesi için kullanıldı: Co-opetition. Bu kavram rekabet içinde oyunu bir tarafın kaybedip diğer tarafın kazandığı oyun tanımını ortadan kaldırarak rakiplerin ortak çıkarları için iş birliği yapmasını ifade ediyordu.

Steve Blank ve Bob Dorf tarafından yazılan “The Startup Owner’s Manuel” (Girişimcinin Elkitabı) isimli kitabı 2014 yılında Türkçeye çevirirken karşılaştığım Co-opetition tanımını, yukarıdaki gibi, uzun bir cümle ile okuyucuya aktarabilirdim ama bunun yerine cesur bir hamle yapmaya karar verdim ve rekabet ile beraberlik kelimelerini birleştirip “Rekaberlik” ifadesini kullandım. Aradan geçen yıllar içinde bu kelimenin, resmen olmasa da pratik olarak literatüre girmesinden büyük mutluluk duyuyorum. Diğer tanımı basit gibi görünen bu ifade oldukça radikal bir anlayış dönüşümü gerektiriyor ve günümüzde bile pek çok iş insanı tarafından uzak durulması gereken tehlikeli bir alan olarak ele alınıyor.

Neden Şimdi? Neden Rekaberlik?
Her geride bıraktığımız iki yılda tüm dünya tarihi boyunca üretilen bilginin toplamına eşdeğer bilgi üretiyoruz. Gelişmenin hızı katlanarak büyüyor. Bu büyüme karşısında bireylerin, işletmelerin hatta devasa küresel işletmelerin bile tek başına ayakta kalması giderek zorlaşıyor. Dünyanın da artık giderek küçüldüğünü görüyoruz. Verinin açık bir şekilde dolaşması ve iletişim teknolojileri, bu süreci hızlandıran ana faktörler. Diğer yandan küresel iş birliklerinin artması, beraberinde kartel benzeri yapıların oluşmasına ve küresel ticaret savaşlarının kızışmasına sebep oluyor.

Tüm bu gelişmeler olurken, mükemmel bir siyah ve beyaz dengesi içinde iş hayatına devam etmek, başarısızlığa mahkûm, naif bir yanılgıdan başka bir şey değil. Farklı başlıklar altında başarılı ekosistemler kurabilenler hem daha dayanıklı hem de sektörü büyütme gücüne sahip oluyorlar. Bunun yolu da sadece rekaberlikten geçiyor. Ancak bu hiç kolay değil.

Rekaberliğin Zorlukları
Rakiplerinizle iş birliği yaptığınız anda eğer sınırları doğru belirlemediyseniz fikri mülkiyet ve ticari sırların kaybedilmesi veya şirket kültürünün yozlaşması gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Adventure Capital Kurucusu Stuart Richardson bu durumu şöyle özetliyor: “Herhangi bir ilişkide olduğu gibi iyi bir birliktelik zaman ve çabaya ihtiyaç duyar. Üstelik tüm iyi niyetlere rağmen kimi zaman bu ilişki gözyaşları ile son bulabilir.”

Değişime uyum sağlarken diğer yandan oyunun değişen kurallarının size zarar vermesine engel olmanız gerekiyor. Bunu elinizde bir tecrübe olmadan başarmaya çalışırsanız pek çok hata kaçınılmaz olabilir. Küresel örneklerin nasıl işlediğine bakmakta fayda var. En çok bilinen örnek Samsung ve Apple arasında devam edegelen rekaberlik. Apple pek çok bileşen için Samsung’dan ürün tedarik ederken aynı zamanda son tüketici ürün pazarında acımasız bir mücadele devam ediyor. Bir diğer örnek Microsoft ve Apple arasında yaşanıyor.

Ülkemizde ise bankacılık ekosistemi içindeki oyuncuların çoğu zaman aynı masaya oturmaktan bile çekindiğini görüyoruz. Öyle ki televizyon reklam kuşaklarında ilk sıra için yapılan mücadelenin ancak bir kazananı olabiliyor. Ancak diğer yandan Bankalararası Kart Merkezi gibi bir organizasyonun çatısı altında aynı masayı paylaşmaktan çekinmedikleri gibi sektörün büyümesi için de BKM Express, TROY gibi markaları destekliyorlar.
Ama gözünüz korkmasın, rekaberlik yapmak için küresel bir dev veya banka olmaya gerek yok. Bundan 20 hatta 10 sene öncesine göre rekaberlik artık daha kolay hayata geçirilebilir bir kavrama dönüşüyor. İletişim teknolojileri, özellikle internet iş birliği için şeffaflık ve ortaklaşa çalışma kültürünü mekândan ve zamandan bağımsız hale getiriyor. Veriye anında ulaşmak, işletmeler için bilgi karmaşasını azaltıyor ve işletmeler küresel ya da bölgesel değişimleri daha hızlı analiz edip kendilerini daha çabuk uyumlu hale getirebiliyorlar. Rekaberlik kültürü içinde bunu başarmak çok daha kolaylaşıyor.

Rekaberlik İçin Hangi Teknolojiler Size Yardım Edebilir?
Geride kalan 10 yıla kadar internet ve bulut servisleri rekaberlik için en temel iki bileşendi ancak 2009’dan itibaren hayatımıza giren blockchain teknolojisi sadece onu ortaya çıkartan bir kripto para uygulaması Bitcoin’in çok ötesine geçmeyi başardı. Blockchain taraflar arasında bir güven protokolüne dönüştü. Bugün rekaberlik en temel düzeyde güvenin ön plana çıkmasını gerektirdiği için blockchain teknolojisi kesinlikle bu kavramın en temel bileşenlerinden birisi olmaya aday.

Hızla artan verinin toplanması ve büyük veriye dönüşmesi, bu verinin işlenmesi için makine öğrenmesi ve yapay zekâ gibi teknolojilerin de giderek daha fazla önem kazanacağını söylemek kesinlikle yanlış olmaz.

Cesur Olun!
Bilinmeyenler ve riskler yok değil ancak rekaberlik kültüründe kararlı yürüyenler, kurdukları yenilikçi yapılarla hem rekabeti sürdürüp hem de var olmaya devam edebilecekler.

Nasıl Bir Rekaberlik Stratejisi Belirlemelisiniz?
Her işletmenin ve sektörün farklı ihtiyaçları ve davranış şekilleri olmakla birlikte başarılı bir rekaberlik kurmak için belli başlıklarda strateji geliştirilmesi gerekiyor. O başlıkları şu şekilde sıralayalım:
• Bilgi paylaşmaya hazırlanın.
• Yeni bir şeyleri ortaya çıkartmayı hedef olarak belirleyin.
• Tarafların masaya farklı şeyler koydukları bir rekaberlik oluşturun.
• Rekaberlik yaparken rekabet ile alakalı kanunları çiğnemediğinizden veya kartel oluşturmadığınızdan emin olun.